1. Zmiany zwyrodnieniowe krążków międzykręgowych.
Choroba zwyrodnieniowa krążka międzykręgowego (dyskopatia) rozpoczyna się od stopniowej utraty wody w jądrze miażdżystym (dehydratacji), co skutkuje upośledzeniem funkcji amortyzacyjnej i prowadzi do powstawania pęknięć w obrębie pierścienia włóknistego (annular tears).
W zaawansowanym stadium choroby zwyrodnieniowej krążka dochodzi do tworzenia się skupisk gazu (objaw próżniowy – vaccuum phenomen) oraz do powstawania zwapnień w obrębie krążka.
Pęknięcia pierścienia włóknistego najczęściej są bezobjawowe. Wyróżnia się pęknięcia koncentryczne, poprzeczne i promieniste. Pęknięcia promieniste (radial tears) prowadzą najczęściej do powstania przepukliny krążka międzykręgowego.
Patomorfologicznie wyróżnia się cztery stadia przepukliny krążka międzykręgowego:
- Uwypuklenie krążka międzykręgowego (bulging). Polega na spłaszczeniu i symetrycznym uwypukleniu krążka, obejmującym co najmniej 180 stopni jego obwodu. Przez wielu autorów jest traktowane jako odrębna zmiana patologiczna.
- Protruzja – przepuklina krążka międzykręgowego z zachowaniem ciągłości pierścienia włóknistego.
- Ekstruzja – przepuklina krążka międzykręgowego z całkowitym przerwaniem ciągłości pierścienia włóknistego.
- Sekwestracja – wypadnięcie fragmentu krążka międzykręgowego. Fragment jądra miażdżystego i ewentualnie pierścienia włóknistego odrywają się od pozostałej części krążka międzykręgowego i często ulegają znacznemu przemieszczeniu.
Zmiany zwyrodnieniowe trzonów kręgowych.
W początkowym okresie, równolegle ze zmianami w krążku międzykręgowym, dochodzi do uszkodzenia chrząstki płytki granicznej oraz aseptycznego odczynu zapalnego sąsiadujących części trzonów, z nasileniem waskularyzacji i zwiększoną ilością włóknika w obrębie szpiku kostnego, co powoduje zwiększoną ilość wody (obrzęk szpiku). Zmiany te określane są nazwą discovertebritis lub aseptic spondylodiscitis (typ 1 zmian zwyrodnieniowych trzonów w badaniu MR wg MODICA).
W późniejszym okresie dochodzi do zastępowania szpiku kostnego czerwonego przez szpik żółty, zawierający znaczną ilość tłuszczu (zwyrodnienie tłuszczowe – typ 2 zmian zwyrodnieniowych trzonów wg MODICA ). Podobnie jak w przypadku typu 1 zmiany typu 2 obejmują części trzonów przylegające do płytek granicznych, choć przy bardziej nasilonym procesie zwyrodnieniowym mogą zajmować większą część trzonu.
Kolejna postać, która występuje w zaawansowanym okresie choroby zwyrodnieniowej, to sklerotyzacja trzonów w okolicy płytek granicznych i zastąpienie szpiku kostnego przez sklerotyczną tkankę (typ 3 wg MODICA). Osobnym typem zmian zwyrodnieniowym trzonów kręgowych są osteofity, czyli dziobiaste wyciągnięcia krawędzi trzonów.
Największe znaczenie mają osteofity tylnych i tylno-bocznych krawędzi trzonów, które wpuklają się do kanału kręgowego i otworów międzykręgowych, powodując ucisk na struktury wewnątrz kanałowe i wewnątrz otworowe.
Szczególną postacią zmian zwyrodnieniowych trzonów są nierówności płytek granicznych (osteochondrosis erosiva), które często sprawiają trudności w różnicowaniu ze zmianami zapalnymi typu spondylodiscitis. Guzki Schmorla.
Oprócz choroby Scheuermanna, guzki Schmorla mogą występować w przebiegu choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa, jako wyraz do trzonowej przepukliny krążka międzykręgowego.